Sơn La là tỉnh có vị trí thuộc trung tâm vùng Tây Bắc, địa hình đa dạng tạo nên nhiều tiểu vùng khí hậu đa dạng và phong phú hơn nhiều tỉnh thành trong cả nước. Tạo điều kiện rất thuận lợi cho phát triển các loại cây ăn quả, cây lấy hạt từ ôn đới đến cây ăn quả nhiệt đới. Trong đó có thể kể đến là cây mắc ca.
Theo giáo sư Nguyễn Lân Hùng- Phó Chủ tịch Hiệp hội mắc ca Việt Nam, là cây có khả năng chịu được sương muối, chịu hạn, ít có sâu bệnh. Do đó, có thể phát triển cây theo nhiều hình thức trồng thuần loài hoặc trồng xen canh. Sau 5 năm trồng, mắc ca sẽ cho thu hoạch. Năng suất quả tươi rơi vào khoảng 8 tấn/ha/năm. Là cây trồng có vòng đời khai thác trên 100 năm, có thể phát triển thành cây trồng rừng và trồng che bóng cho một số loại cây khác nữa.
Mục Lục
Tiềm năng cây mắc ca ở Sơn La
Xác định tiềm năng cây mắc ca tại địa phương, thực hiện chủ trương phát triển trồng cây ăn quả trên đất dốc trên địa bàn tỉnh. Theo Thông báo số 121-TB/TU ngày 30/11/2015 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, thời gian qua, tỉnh Sơn La đã đẩy mạnh phát triển trên địa phương.
Riêng tại huyện Mai Sơn, cây được trồng trên địa bàn huyện Mai Sơn từ năm 2012. Đến nay diện tích 116ha. Cây trồng chủ yếu là cây thực sinh, sau trồng từ 5 – 7 năm mới cho quả. Cây thích nghi với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương, sinh trưởng và phát triển tốt. Một số diện tích đã cho sản phẩm (30ha, cây cho quả từ 2 – 3 năm). Sản lượng trung bình đạt từ 5 -7 tấn quả tươi/ha/năm, giá bán trung bình từ 35 – 40 nghìn đồng/kg. Bước đầu cho thu nhập ổn định từ 100 – 150 triệu đồng/ha/năm cho người sản xuất.
Phát triển cây Mắc ca trồng xen trong vườn cây cà phê
Số lượng mắc ca tăng nhanh chóng
Từ năm 2018 đến nay, huyện Mai Sơn phối hợp với Trung tâm Khuyến nông tỉnh phát triển cây trồng xen trong vườn cây cà phê. Với 60ha, tại các xã: Chiềng Dong 15 ha, Chiềng Ve 30ha, Nà Ớt 8ha, Phiêng Cằm 7ha. Mật độ trồng từ 100 – 150 cây/ha, cây trồng là cây ghép mắt chất lượng cao tại các vườn cây giống là thành viên của Hiệp hội Mắc ca Việt Nam.
Cây được chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật, sinh trưởng phát triển tốt. Trên địa bàn huyện Mai Sơn có 01 cơ sở chế biến Mắc ca (Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Đạt Thủy, Tiểu khu 39 xã Cò Nòi). Năng lực chế biến Mắc ca của cơ sở đạt 1.000 tấn/năm.
Chú trọng phát triển tại địa phương
Thời gian qua, các doanh nghiệp cũng đã phối hợp với người dân chú trọng phát triển cây tại địa phương. Ông Dương Văn Đạt – Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Đạt Thủy – cho biết, công ty thường xuyên cử cán bộ kỹ thuật đến từng vườn. Để hướng dẫn nông dân về quy trình sản xuất sạch và đặt vấn đề bao tiêu sản phẩm.
Hiện, sản phẩm của Công ty có hạt mắc ca nguyên vỏ tách nứt, nhân mắc ca, rượu mắc ca và dầu ăn mắc ca. Sản phẩm đã được UBND tỉnh chứng nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh. Và được bày bán tại các cửa hàng thực phẩm sạch, hệ thống chuỗi siêu thị trên địa bàn TP. Hà Nội và các đại lý phân phối trên địa bàn thành phố Sơn La, huyện Mai Sơn và Mộc Châu. Năm 2020, Công ty xuất ra thị trường 12 tấn hạt mắc ca thành phẩm. Doanh thu đạt 3,5 tỷ đồng, tạo việc làm cho 10 lao động địa phương theo thời vụ.
Đẩy mạnh phát triển cây mắc ca
Sau hơn 20 năm bén rễ trên đất Sơn La, cây mắc ca đã khẳng định được tính ưu việt hơn. So với một số loại cây trồng khác. Chính vì vậy, ngày 7/5/2021, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Kết luận số 253. Về chủ trương phát triển cây mắc ca trên địa bàn tỉnh đến năm 2025. Tầm nhìn đến 2030, với quan điểm phát triển cây mắc ca. Cần phải được tiến hành thận trọng, bài bản, có lộ trình. Dựa trên cơ sở nghiên cứu khoa học và đánh giá thực tiễn.
UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch phát triển cây mắc ca. Phấn đấu giai đoạn 2021-2025, diện tích mắc ca của tỉnh đạt trên 5.000ha. Đến năm 2030 đạt khoảng 10.000ha. Đến năm 2025, tỉnh có 1 nhà máy chế biến hạt mắc ca. Với quy mô, công suất đáp ứng nhu cầu chế biến mắc ca của tỉnh.
Thành lập tổ công tác hỗ trợ nông nghiệp
Đồng thời, UBND tỉnh đã thành lập tổ công tác hỗ trợ phát triển cây mắc ca. Chủ trương đầu tư là Nhà nước cho nhà đầu tư thuê đất. Để thực hiện các dự án trồng cây mắc ca theo quy định của pháp luật. Tổ chức liên kết thành lập các HTX hợp tác với nhà đầu tư hỗ trợ, cung cấp cây giống, vật tư thiết yếu. Bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng, hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm…
Đặc biệt, với mong muốn đồng hành cùng nông dân Sơn La. Trong việc mở rộng diện tích cây mắc ca. Vừa qua Hiệp hội mắc ca Việt Nam đã tổ chức tập huấn về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến quả mắc ca, khảo sát tại các địa phương; Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt đã giới thiệu và tư vấn các sản phẩm tín dụng mắc ca và hướng dẫn người dân các thủ tục vay vốn… Đây là cơ hội để các địa phương trong tỉnh; từng bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Và là điều kiện để người dân nhân rộng mô hình trồng cây mắc ca nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế.
Phương án liên kết chuỗi 3 giá trị
Về phía địa phương, UBND huyện Mai Sơn cũng đề nghị UBND tỉnh, kiến nghị với Hiệp hội Mắc ca Việt Nam, Ngân hàng Liên Việt phát triển vùng trồng cây mắc ca theo phương án liên kết chuỗi 3 giá trị giữa các đơn vị trồng kinh doanh Mắc ca. Với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện tại 02 khu vực.
Cụ thể, phương án phát triển cây mắc ca trong vườn cà phê và đất nông nghiệp có nhu cầu chuyển đổi của các hộ dân. Với hình thành lập các Hợp tác xã và Phương án phát triển cây mắc ca tại các khu vực quy hoạch đất sản xuất lâm nghiệp. Đồng thời đề nghị Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tham mưu cho UBND tỉnh. Xây dựng lộ trình và chính sách cho việc phát triển vùng nguyên liệu. Gắn với chế độ, chính sách hợp lý để tạo vùng nguyên liệu phát triển bền vững. Từ đó góp phần phát triển nền nông nghiệp bền vững của tỉnh Sơn La.
